آموزش در فضای باز و بدون کتاب؛ رنج مضاعف دانش آموزان یک مکتب در ولایت دایکندی

در این میان دایکندی یکی از ولایاتی است که با وجود برخورداری از امنیت کامل و فضای مناسب برای رشد و توسعه معارف؛ اما با چالش‌ها و مشکلات فراوان مواجه می‌باشد، چنانچه مطابق با یافته‌ها و نتایج تحقیقات دفتر ولایتی کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان از مجموع ۳۷۷ باب مکتب فعال با ۱۶۴۹۲۱ دانش آموز در سراسر این ولایت، تنها ۱۱۹ باب مکتب تعمیر دارد و از این میان ۳۳ باب آن گلی می‌باشد که با هزینه شخصی توسط مردم ساخته شده اند. با این حال، ‌۲۵۸ باب مکتب که ۶۸ درصد کل مکاتب این ولایت را تشکیل می‌دهد فاقد تعمیر می‌باشند.

هم چنین از مجموع مکاتب دارای تعمیر،‌ صرفاً ۶ درصد آن تعمیر معیاری دارند و متباقی که ۹۴ درصد کل مکاتب می‌شود، فاقد تعمیر معیاری اند. نبود تعمیر و امکانات مناسب برای مکاتب سبب شده است که در برخی از ولسوالی‌ها برنامه‌های درسی با تأخیر طولانی و غیر موجه آغاز گردد؛‌ زیرا اکثر صنف‌ها در جریان سال تعلیمی، در مساجد و تکیه خانه‌ها،‌ زیر سایه درختان،‌ فضای باز و خیمه‌های کهنه و پاره برگزار می‌شود.

ناظران دفتر ولایتی کمیسیون مستقل حقوق بشر، همزمان با نظارت از وضعیت دسترسی به حق تعلیم و تربیه، مشکلات لیسه عالی استقلال واقع در قریه سیاه خارک ولسوالی سنگ تخت و بندر را مورد بررسی قرار داده است. دانش آموزان این مکتب با تحمل دشورای های فراوان و در نهایت محرومیت و کمبود امکانات؛ اما با انگیزه و علاقمندی تمام مصروف تعلیم و تربیه می باشند. آنان می گویند به رغم آن که دولت در طی سال های گذشته کمترین توجهی برای تأمین امکانات ابتدایی و مورد نیاز این مکتب نداشته است؛ ولی این مسئله هرگز از شوق آموختن و انگیزه آن ها برای رفتن به مکتب نکاسته است.

لیسه عالی استقلال با وجود آنکه در سال ۱۳۸۸ به لیسه ارتقا نموده و در سال جاری به تعداد ۱۰۲۴ دانش آموز اعم از پسر و دختر در آن مشغول تعلیم و تربیه هستند اما تمامی دانش آموزان در فضای باز و خرابه ها بر روی زمین درس می خوانند و حتی یک خیمه کهنه نیز به این مکتب داده نشده است تا از دانش آموزان در برابر نور سوزان آفتاب محافظت کند.

وعده اعمار ساختمان لیسه مذکور تاکنون بارها از سوی دو والی ولایت دایکندی (قربان علی ارزگانی و معصومه مرادی) به مردم این منطقه داده شده است، در حالیکه سال ها می گذرد اما هیچ یکی از این وعده ها عملی نشده است.

یکی از فارغ التحصیلان همین مکتب که در حال حاضر در لیسه استقلال معلم است به ناظران کمیسیون چنین گفت:« من در سال ۱۳۷۹ وارد صنف اول و در سال ۱۳۹۰ از صنف دوازده فارغ التحصیل شدم اما وضعیت مکتب ما در طی این سال ها کمترین تغییری نکرده است. صنف های درسی از همان سال تا کنون در زیر آفتاب و در فضای باز برگزار می گردد. نهادهای مختلف وعده اعمار ساختمان این مکتب را داده اما تا حالا هیچ اقدام عملی در این زمینه صورت نگرفته است ».

یکی از متنفذین و موسفیدان محل، در مورد وعده اعمار ساختمان لیسه یاد شده چنین گفت:« در سال ۱۳۹۰ آقای ارزگانی (والی قبلی ولایت دایکندی) به مردم وعده داد تا از طریق پروژه هایی که از طرف وزارت مبارزه با مواد مخدر برای ولایت دایکندی درنظر گرفته شده است، ساختمان لیسه استقلال را اعمار می کند؛ اما به دلایل نامعلومی این کار صورت نگرفت. در سال ۱۳۹۵ خانم مرادی از نزدیک وضعیت نابسامان مکتب را مشاهده کرد و در سخنرانی خود به طور قطعی وعده سپرد که امسال کار ساخت تعمیر آن را روی دست خواهد گرفت اما آن نیز به باد فراموشی سپرده شد».

آمر این لیسه در مورد کمبود امکانات و مشکلات موجود به ناظران کمیسیون چنین گفت:« مهم ترین مشکل ما نبود ساختمان تدریسی است. هم اکنون در این لیسه به تعداد ۱۰۲۴ دانش آموز در ۲۱ صنف درسی مشغول تعلیم اند که متاسفانه به تعداد ۹ معلم تدریسی داریم که از آن جمله ۲ معلم لیسانسه، ۲ معلم چهارده پاس و ۵ معلم دیگر فارغ صنف دوازدهم هستند. با این حساب هم اکنون این مکتب مطابق با نورم وزارت معارف ۱۲ معلم دیگر کمبود دارد”. در همین حال او می گوید از سال ۱۳۹۳ به بعد، حتی یک جلد کتاب برای دانش آموزان این لیسه توزیع نشده است و آنان مجبورند یا کتاب های مورد نیاز خود را از بازار خریداری کنند و یا هم بدون کتاب به مکتب بیایند. یافته های نظارتی دفتر ولایتی کمیسیون نشان می دهد که حد اوسط برای هر سه دانش آموز این مکتب، یک جلد کتاب موجود است که بخش مهمی آن از بازار و با پول شخصی تهیه شده است. افزون براین، نبود آب آشامیدنی صحی، تشناب، لابراتوار و مواد ممد درسی از دیگر نیازمندی ها و مشکلات لیسه عالی استقلال می باشد که از جانب دانش آموزان و مسئولان این مکتب با ناظران کمیسیون مطرح شده است.

مسئولان ریاست معارف ولایت دایکندی در مصاحبه با کارمندان کمیسیون مستقل حقوق بشر در حالیکه مشکلات و نیازمندی های اساسی این مکتب را می پذیرند؛ اما دلیل اصلی آن را تشکیل گسترده معارف و نیز کمبود امکانات و بودجه عنوان کردند. آنان هم چنان تأکید کردند که اعمار ساختمان لیسه استقلال ولسوالی سنگ تخت و بندر در پلان انکشافی سال ۱۳۹۴ ریاست معارف ولایت دایکندی در نظر گرفته شده است. البته این در حالی است که هم اکنون شش ماه اول سال مالی جاری سپری شده اما هیچ اقدام عملی برای ساختن تعمیر این مکتب انجام نشده است.

محمد زمان مرادی- دفتر ولایتی کمیسیون حقوق بشر-دایکندی